70 lat polskich badań jądrowych – od reaktorów badawczych po energetykę przyszłości

70 lat polskich badań jądrowych – od reaktorów badawczych po energetykę przyszłości

Polska energetyka jądrowa świętuje 70-lecie swojego rozwoju. Od uruchomienia pierwszego reaktora badawczego w Świerku, przez dekady badań, innowacji i produkcji radioizotopów, aż po plany budowy nowoczesnych elektrowni – historia polskiego atomu to opowieść o wiedzy, determinacji i ogromnym wkładzie naukowców w rozwój kraju.

Uroczyste seminarium jubileuszowe odbyło się w Pałacu Staszica w Warszawie, gromadząc przedstawicieli rządu, nauki i przemysłu. Była to okazja, by podsumować dorobek Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) oraz Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej (ICHTJ), a także spojrzeć w przyszłość energetyki jądrowej w Polsce.

Początki polskiego atomu
Historia polskiego programu jądrowego rozpoczęła się w latach 50. XX wieku. W 1954 r. Rząd PRL podjął ściśle tajną uchwałę o rozpoczęciu badań nad energią atomową. Rok później utworzono Instytut Badań Jądrowych (IBJ), który stał się największym w kraju ośrodkiem naukowym w tej dziedzinie.
W 1958 r. w Świerku rozpoczął pracę pierwszy polski reaktor badawczy EWA, a kilka lat później – konstrukcji własnej – reaktor MARIA. Ten ostatni, po licznych modernizacjach, pracuje do dziś i w 2025 r. otrzymał bezterminową zgodę na eksploatację.
IBJ miał również ogromne znaczenie dla przemysłu: prowadził produkcję radioizotopów dla medycyny, wdrożył sterylizację radiacyjną sprzętu medycznego, rozwijał unikatowe materiały i współpracował z zakładami chemicznymi oraz metalurgicznymi w całym kraju.

Wkład w naukę i przemysł
Polscy badacze od lat uczestniczą w międzynarodowych projektach, m.in. CERN czy ITER. Współpraca z Międzynarodową Agencją Energii Atomowej (MAEA) umożliwiła wymianę wiedzy i szkolenia kadr.
– „Instytuty nukleoniczne odgrywają niezwykle ważną rolę w dostarczaniu radiofarmaceutyków dla medycyny, sterylizacji sprzętu medycznego i przeszczepów, uczestniczą również w rozwoju OZE, technologii ochrony środowiska i materiałowych. Bez ich kadr i infrastruktury stworzenie bezpiecznej energetyki jądrowej nie jest możliwe” – podkreślił prof. Andrzej Chmielewski, dyrektor ICHTJ.

Jubileuszowe przemówienia
Podczas gali głos zabrali przedstawiciele administracji państwowej i środowiska naukowego.
Sekretarz Stanu w Ministerstwie Energii, dr Wojciech Wrochna, zaznaczył rolę instytutów badawczych: „To właśnie dzięki pracy naszych instytutów powstały technologie, kadry i know-how, bez których nie moglibyśmy dziś myśleć o budowie elektrowni jądrowych.”
Dyrektor Departamentu Energii Jądrowej, dr Paweł Gajda, dodał: „Polska potrzebuje zarówno dużych elektrowni jądrowych, jak i małych reaktorów modułowych. Wspólnie stworzą one system zdolny do zapewnienia stabilnych dostaw energii i rozwoju nowoczesnego przemysłu.”
Dyrektor NCBJ, prof. Jakub Kupecki, przypomniał o odpowiedzialności wobec przyszłych pokoleń: „Przez 70 lat zbudowaliśmy fundament, na którym dziś stoi cała polska energetyka jądrowa. Naszym obowiązkiem jest rozwijać technologie przyszłości i kształcić nowe pokolenia ekspertów.”

Ponadto wystąpili:

Joanna Sekuła, Senator RP wraz z Waldemarem Witkowskim, Senatorem RP,
prof. dr hab. Andrzej Szeptycki, Podsekretarz Stanu z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego,
Paweł Pytlarczyk, Wiceprezes Państwowej Agencji Atomistyki,
Jarosław Margielski, Prezydent Miasta Otwocka,
Aleksandra Szwed, Zastępca Dyrektora do Spraw Zarządzania EFRR oraz Innowacyjności Departament Rozwoju Regionalnego i Funduszy Europejskich z Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie,
prof. dr hab. Anna Chrobok, Prorektor ds. Studenckich i Kształcenia z Politechniki Śląskiej,
prof. dr hab. Paweł Olko, Pełnomocnik Dyrektora ds. Energii Jądrowej z Instytutu Fizyki Jądrowej Polskiej Akademii Nauk,
prof. dr hab. Jakub Szlachetko, Dyrektor SOLARIS z Narodowego Centrum Promieniowania Synchrotronowego z Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Paweł Smoliński, Dyrektor Departamentu Innowacji i Rozwoju Urzędu Dozoru Technicznego,
Mariusz Mazur, Dyrektor Instytutu Energetyki - Państwowego Instytutu Badawczego,
Marek Woszczyk, Prezes Zarządu Polskie Elektrownie Jądrowe sp. z o.o.

Polska energetyka jądrowa – wyzwania przyszłości
Budowa pierwszych elektrowni jądrowych, rozwój małych reaktorów modułowych (SMR) oraz stworzenie krajowego łańcucha dostaw – to zadania, które stoją dziś przed Polską.
„Wyniki badań przekładamy na rozwiązania praktyczne – od produkcji radioizotopów i radiofarmaceutyków, po technologie dla przemysłu i energetyki. Dzięki temu Polska może budować swoją pozycję w europejskiej i światowej gospodarce niskoemisyjnej” – dodał prof. Kupecki.
Dzięki wieloletniemu doświadczeniu NCBJ i ICHTJ Polska ma solidne podstawy, by rozwijać energetykę jądrową w sposób bezpieczny, nowoczesny i przyjazny dla klimatu. Jubileusz 70-lecia pokazuje, że historia polskich badań jądrowych to nie tylko przeszłość, ale przede wszystkim kapitał na przyszłość.

Listy gratulacyjne: