Jubileusz 10-cio lecia działalności

Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego

Okrągła data w historii towarzystwa naukowego jest dobrą okazją do podsumowania dokonań organizacji, oceny z perspektywy czasu rzeczywistych wartości sukcesów, analizy przyczyn niepowodzeń oraz przypomnienia osób najbardziej zasłużonych. Dziesiąta rocznica działalności Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego przypada w okresie szczególnym oto, bowiem kończy się stulecie uważane powszechnie za wiek energii atomowej a wchodząc w kolejne milenium mamy prawo przypuszczać, że wraz z wyczerpywaniem się zasobów węgla, gazu i ropy naftowej właśnie elektrownie jądrowe (EJ) staną się głównym źródłem taniej i przyjaznej środowisku energii. Nim to jednak nastąpi trzeba będzie włożyć wiele wysiłku, aby przekonać polskie społeczeństwo, które bardzo nieufnie traktuje nukleonikę, że nowoczesne reaktory jądrowe są bezpieczne i wbrew powszechnym opiniom właśnie one stanowią nadzieją dla środowiska naturalnego dewastowanego przez spalanie paliw kopalnych.

Koncepcja powołania Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego zrodziła się wiosną 1990 r w czasie, gdy trwały bardzo burzliwe dyskusje na temat celowości budowy Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu. Prof. Julian Liniecki w trakcie jednej z debat słusznie wówczas zauważył, że środowisko naukowe działające na rzecz polskiej energetyki jądrowej jest w odróżnieniu od jej przeciwników słabo zorganizowane. W efekcie właśnie argumenty (bardzo często zresztą nieprawdziwe) głośno krzyczących "obrońców środowiska" kształtowały poglądy społeczeństwa i wpływały na decyzje muszących liczyć się z opinia publiczną polityków. W tej sytuacji powstał pomysł wykorzystania doświadczeń i przykładu innych krajów odnoszących sukcesy w upowszechnianiu wiedzy na temat techniki jądrowej i bez większych trudności rozwijających energetykę atomową. 13 lutego 1990 roku Krzysztof Andrzejewski wystosował list do Sekretarza Generalnego European Nuclear Society (ENS) z siedziba w Genewie z prośba o informacje na temat możliwości współpracy z tą zrzeszającą kilkadziesiąt naukowych towarzystw nukleonicznych z całego świata organizacją. Następnie po przeprowadzeniu wstępnych konsultacji w kwietniu zwrócił się do prof. Romana. Żelaznego, ówczesnego Prezesa PAA z propozycją przystąpienia Polski do ENS. Warunkiem było jednak stworzenie w kraju organizacji działającej poza strukturami rządowymi i popierającej rozwój nauk i technik jądrowych. W lipcu Janusz Adamski opracował "Deklarację woli stworzenia Towarzystwa Nukleonicznego" i rozpoczął stosowną akcję informacyjną. Powstała grupa inicjatywna w składzie: J. Adamski, Jerzy Aleksandrowicz, Krzysztof Andrzejewski, Jacek. Baurski, Adam Hryczuk, Jerzy Kozieł, Maria Roguska, Ernest Staroń. Zebranie założycielskie odbyło się w Instytucie Techniki Cieplnej (ITC) Politechniki Warszawskiej w dwóch etapach: 14 lutego i 16 marca 1991 roku. W trakcie spotkań przegłosowano nazwę towarzystwa i przyjęto opracowany przez. M. Roguską i J. Baurskiego statut. W dniu 9 maja 1991 roku w VII Oddziale Cywilnym Sądu Wojewódzkiego dla miasta stołecznego Warszawy, w obecności kilkunastu członków założycieli dokonano rejestracji towarzystwa. Zdecydowano, że sekretariat PTN będzie miał siedzibę w Zakładzie Elektrowni i Reaktorów Jądrowych Politechniki Warszawskiej. W dniu 26 czerwca 1991 roku w ITC Politechniki Warszawskiej odbył się I-szy Walny Zjazd PTN, zwołany przez 145 Członków Założycieli. Wytyczono kierunki działania organizacji, wybrano Zarząd, Komisje Rewizyjna i Sąd Koleżeński. Pierwszym Prezesem został prof. Jerzy Minczewski a wiceprezesami Julian Liniecki i Andrzej Hrynkiewicz. Funkcję Sekretarza Generalnego objął J. Adamski a skarbnika. J. Baurski. W skład pierwszego Zarządu weszli: K. Andrzejewski, Adam Fic, Bogumił Hinz, Jacek Marecki, Andrzej Nawrocki, Edward Obryk, Włodzimierz Pilihowicz, Marek Rabiński, Jan Składzień, Zbigniew Zagórski. Wybrano Komisje rewizyjną w składzie: Jerzy Aleksandrowicz, Adam Piatkowski i M.. Roguska oraz Sąd Koleżeński, do którego weszli: Jerzy Kozieł, Jerzy Niewodniczański i Henryk Torbicki. 4 Lipca 1991 roku. K. Andrzejewski dokonał w Brukseli w trakcie obrad Komitetu Zarządzającego European Nuclear Society zgłoszenia i rejestracji PTN do ENS. Na tej podstawie w lecie 1991 roku PTN zostało zarejestrowane w Komitecie Badań Naukowych jak towarzystwo naukowo-techniczne o zasięgu międzynarodowym. Rozpoczęto współpracę z redakcjami Nuclear Europe Worldscan i Nuclear Engineering and Design (Andrzej Strupczewski został powołany na członka Editorial Board tego czasopisma w dziedzinie termohydrauliki i bezpieczeństwa). W 1992 roku J. Kozieł uczestniczył w zorganizowanej w St. Petersburgu konferencji "Technologie Jądrowe Jutra” a kol. K. Duzinkiewicz wygłosił referat w trakcie symposium TOPFORUM w Pradze. W 1992 roku M. Rabiński wydał pierwszy numer Biuletynu PTN, który wkrótce stał się periodykiem informacyjnym Zarządu Głównego. 2 grudnia 1992 roku odbył się II Walny Zjazd PTN, który poprzedziło spotkanie naukowe poświęcone 80-tej rocznicy założenia przez Marię Skłodowską Curie pracowni radiologicznej WTN, oraz 50-tej rocznicy uruchomienia przez Enricko Fermiego pierwszego na świecie reaktora (referaty wygłosili wówczas: M Kiełkiewicz, J. Liniecki i A. Gagariński). W trakcie obrad Zjazdu zdecydowano, że PTN włączy się w wydawanie kwartalników "Postępy Techniki Jądrowej" i "Nukleonika". Postanowiono powołać nowe Komitety Redakcyjne, zmienić szatę i technologię druku. Redaktorem Naczelnym Nukleoniki został prof. Andrzej.G. Chmielewski a członkami Komitetu Redakcyjnego: K. Andrzejewski, B. Dziunikowski, S. Latek, J. Michalik, T. Mioduski, I. Szumiel i P. Urbanski. Redaktorem Naczelnym "Postępów Techniki Jądrowej" został Stanisław Latek a członkami Komitety Redakcyjnego: T. Jankowska, M. Kowalska, A. Kowalski, A. Mikulski, M. Rabiński i E. Rurarz. Podjęto również uchwałę w sprawie prac nad rozwojem energetyki jądrowej w Polsce. Prezesem PTN został ponownie Jerzy Minczewski a wiceprezesami Julian Liniecki i Lech Waliś. W czerwcu powstała Sekcja Zastoswoań Technik Jądrowych z siedzibą w Instytucie Chemi i Techniki Jądrowej . Członkowie towarzystwa wzięli udział w posiedzeniu plenarnym ENS w Paryżu i seminarium ENS w Budapeszcie. Z inicjatywy J. Niewodniczańskiego nawiazano współpracę z Amerykańskim Towarzytwem Nukleonicznym (ANS) a następnie podpisano memorandum o współpracy pomiędzy obydwoma towarzytwami. 4 grudnia 1994 roku odbył się III Walny Zjazd PTN. W części seminaryjnej wygłoszono 6 referatów, których treść opublikowano w postaci raportu IAE - 10/A 1995. Uczestnicy spotkania zaakceptowali "Deklarację Międzynarodowej Rady Towarzystw Nukleonicznych na temat roli nauki i techniki jądrowej we wspieraniu zrównoważonego rozwoju" i wnioskowali o jej rozpowszechnianie. W budynku ITC zorganizowano również wystawę "Atom w służbie pokoju i cywilizacji" oraz sesję plakatową. Zjazd nadał prof. Jerzemu Minczewskiemu tytuł honorowego członka PTN. Prezesem towarzystwa na kolejną kadencję został wybrany Tadeusz Wójcik a wiceprezesami koledzy J. Liniecki, A. Hrynkiewicz i L. Waliś. Sekretarzem Generalnym został J. Chmielewski a skarbnikiem A. Kowalski. Na trzecim Zjeździe PTN wnioskowano o dokonanie zmian w statucie Towarzystwa. Zgodnie z tą decyzja opracowano proponowane zmiany i zatwierdzono je na, zwołanym w tym celu 18 stycznia 1995 roku IV Nadzwyczajnym Zjeździe PTN. W styczniu tego roku utworzono Komitet Publikacji i Informacji z. M. Rabińskim jako przewodniczącym a w kwietniu rozpoczęła działalność Sekcja Energetyki Jądrowej, której przewodniczącym został. Rajmund Janczak. W kwietniu w Rynii koło Warszawy odbyło się II krajowe symposium "Technika Jądrowa w Przemyśle, Medycynie, Rolnictwie i Ochronie Środowiska", które współorganizowało PTN. Głównymi postulatami sformułowanymi w dyskusji okrągłego stołu było zintensyfikowanie prac legislacyjnych dotyczących dopuszczenia do obrotu handlowego napromienionych produktów, akredytacja i certyfikacja laboratoriów, podejmowanie dużych, kompleksowych programów badawczych koordynowanych w skali kraju, dokonywanie okresowych ocen stanu i tendencji rozwojowych całej dziedziny zastosowań technik jądrowych. Dzieki T. Wócikowi nawiązano w tym czasie ścisłą współpracę ze Stowarzyszeniem Elektryków Polskich i wspólnie zorganizowano międzynarodową konferencję "Elektrownie jądrowe nowej generacji". W roku 1996 zaczęto regularnie wydawać Biuletyn PTN, który wraz z polską wersja językową biuletynu Nucleus, wydawanego przez ENS rozsyłano do przedstawicieli Sejmu, Senatu, kierownictwa społeczno-gospodarczego kraju, PAN i przedstawicieli mediów. Przewodniczącym kolegium redakcyjnego został Wiktor Smułek, a członkami: R. Janczak, Edward Siwicki, Zdzisław Stęgowski i Piotr Urbański. W związku ze zbliżającą się 100 rocznicą odkrycia polonu i radu przez Marię Skłodowska Curie Prezes PTN wystąpił wspólnie z Prezesem Polskiego Towarzystwa Chemicznego do Ministra Łączności z propozycja wydania w roku 1998 okolicznościowego znaczka pocztowego upamiętniającego ta rocznicę. Zbigniew Zagórski reprezentował PTN w pracach Towarzystwa Marii Skłodowskiej w Hołdzie. 7 grudnia 1996 roku odbył się V Walny Zjazd PTN. Prezesem towarzystwa został ponownie Tadeusz Wójcik a wiceprezesami koledzy: J. Liniecki, J. Mika i L. Waliś. Sekretarzem Generalnym wybrano Czesława Nycza a skarbnikiem A. Kowalskiego. Siedzibę towarzystwa przeniesiono do Instytutu Chemii i Techniki Jądrowej. PTN uczestniczyło w organizacji kolejnego sympozjum "Technika Jądrowa w przemyśle, medycynie, rolnictwie i ochronie środowiska", które odbyło się w Krakowie. W 1997 roku przetłumaczono na język polski i wydano w postaci raportu opracowanie "Wizja drugiego 50-lecia energetyki jądrowej", przygotowane przez Radę Międzynarodowych Towarzystw Nukleonicznych. W 1998 roku zainicjowano przyznawanie nagród towarzystwa za wyróżniające się prace magisterskie z dziedziny atomistyki. Pierwsze nagrody otrzymali mgr Ewelina Możyszek z Politechniki Łódzkiej i mgr Witold Homa z Politechniki Warszawskiej. Polskie Towarzystwo Nukleoniczne wystąpiło z inicjatywa ustawienia w gmachu Międzynarodowej Agencji Energii atomowej w Wiedniu popiersi Marii i Piotra Curie. Prezes PAA kol. Jerzy Niewodniczański podjął się doprowadzić do uzgodnienia tej idei z władzami francuskimi. Opracowano w języku polskim i angielskim stronę PTN w Internecie. Wydano również dwa inne raporty PTN: kolegów Juliana. Linieckiego, Edwarda Józefowicza i Dariusza Grabowskiego "Skutki awarii czarnobylskiej w Polsce" oraz kol. Andrzeja Strupczewskiego "Analiza korzyści i zagrożeń związanych z różnymi źródłami energii elektrycznej". 27 marca 1999 roku w Warszawie odbył się VI Walny Zjazd Polskiego Towarzystwa Nukleonicznego na którym wybrano nowe władze oraz określono założenia do planu działania na kolejne dwa lata. Prezesem Towarzystwa został A.G. Chmielewski. Ustępującemu Prezesowi T. Wójcikowi w dowód uznania za wieloletnią działalność przyznano tytuł Honorowego Członka PTN. Wiceprezesami zostali wybrani: koledzy: J. Liniecki, S. Chwaszczewski i P. Urbański. Funkcję Sekretarza Generalnego PTN objął Wojciech Głuszewski a Skarbnikiem PTN ponownie został A. Kowalski. Zjazd poprzedziło dwudniowe seminarium „Energetyka jądrowa dla Polski” zorganizowane w związku z prowadzonymi pracami nad dokumentem „Polityka Energetyczna Polski do roku 2020”. W trakcie dyskusji podkreślano, że zangażowanien wszystkich członków Towrzystwa w upowszechnianie wiedzy na temat różnych zastosowań promieniowania jonizującego będzie w dużym stopniu wpływać na kształtowanie opinii społecznej na temat polskiej nukleoniki. Zgodzono się, że odbudowanie zaufania do energetyki jądrowej w naszym kraju nie jest zadaniem łatwym i wymaga systematycznych działań w ciągu najbliższych kilkunastu lat. Uznano również, że ważnym problemem, który wymaga rozwiązania dla dalszego rozwoju techniki i energetyki jadrowej są zagadnienia przerobu oraz składowania odpadów promieniotwórczych. Prezesi SEP PTN oraz Przewodniczący Komitetu Energetyki PAN wystosowali wspólny list do Ministra Gospodarki apelujacy o podjecie prac studialno-rozwojowych dotyczacych przyszłego wykorzytania energetyki jadrowej w Polsce. W 1999 roku przy współudziale PTN zorganizowano konferencję naukowa „Odpady promieniotwórcze”. W roku 2000 z inicjatywy PTN zorganizowano w ośrodku PAN w "Madralinie" konferencję „Polska nauka i techniki dla nukleoniki jutra”, która przeanalizowała i podsumowała, niekorzystne dla energetyki jądrowej decyzje rządu. Efektem tego spotkania jest specjalny raport wydany przez IEA. PTN rozpisał kolejne dwa konkursu na najlepsze prace dyplomowe w dziedzinie nukleoniki i przyznał w sumie pięć nagród. Nawiązano ściślejszą współpracę z Polskim Towarzystwem Badań Radiacyjnych i Zrzeszeniem Polskich Towarzystw Medycznych.